Баст у 1992-æм азы цаутимæ. Республикæйы фæсивæд сæхæдæг куыд зæгъынц, афтæмæй акцийы сæйраг нысан у – адæмы иудзинад. Нæ рагфыдæлтæ нын цы æгъдæуттæ ныууагътой, уыдон ма рох кæнын æмæ сæ фидæны фæлтæртæм хæццæ кæнын.
Акци «Фæдисы æртытæ» арæзт æрцыд иудзинады нысанимæ. Йæ саразыныл бакуыстой æфсæддон-историон клуб «Уацамонгæ», патриотон хъомылады республикон центр, кафджыты къорд «Æртхурон», стæй фæсивæды хъуыддæгты, физкультурæ æмæ спорты министрад. Куыд зæгъынц, афтæмæй ахæм мадзæлтты руаджы, нæ фыдæлтæй нын цы кадджын æмæ рæсугъд æгъдæуттæ баззад, уыдон ис бахъахъхъæнын æмæ сæ фидæнмæ дæр хæццæ кæнын. Акцийы аразджыты ма фæндыд æрымысын, 1992-æм азы цауты Ирыстон чи хъахъхъæдта, уыцы хъæбатырты.
Цогойты Батраз, æфсæддон-историон клуб «Уацамонгæ»-йы разамонæг: «Абон ссыгътам æртытæ мах Гулийы хъæуы, Хæкъуынайы галуаны æмæ Хæлгоны галуаны. Уыцы арт иу азылди æмæ иу æнæхъæн кæмæн бамбарын кодта хæст кæнæ фæдис. Æмæ иннæ кæмттæм афтæ дарддæр ацыдысты æртытæ судзгæ æмæ иу æнæхъæн Ирыстон базыдта фыдбылыз цæуы, уый. Алантæ иу æртæ бонмæ ахæм æртытæ асыгътой æмæ иу сыр æфсд æрæмбырд кодтой. Сæ фарсмæ цы адæмы хæттытæ цардысты, уыдон иу дис кодтой, ацы адæм афтæ юрæвдз куыд æрæмбфырд кæнынц уый бæрц хæстонтæ, знаджы ныхмæ рацæуынц».
Хæххон бынæтты иу фæдисы æртытæ ссыгътой мысгуытыл, кæнæ уыцы хъуыддагæн сæрмагондæй арæзт бæстыхæйттыл. Быдырты та иу равзæрстой бæрзонд обау, цæмæй дардмæ зына, ахæм.
Фæдисы насантæ уыдысты дыууæ хуызы. Нæлгоймæгты иу Ныхасмæ бахъуаджы сахат æрæмбырд кæнын куы хъуыд, уæд иу бонгæстæ уагътой урс фæздæг. Сау фæздæг та нысан кодта, знаг кæй æрбабырста, уый.
Изæрыгон та иу фæдис насан кæнынæн мæсыгыл скодтой арт. Уыцы хъуыддагæн дзуапп лæвæрдтой бонгæстæ – хъæуы кадджындæр æрыгон лæппутæ. Уыдон æппынæдзух дæр уыдысты къæрцхъус, æмæ уымæн зыдтой, сæ алыварс цы цаутæ цыд, уыдон. Ныры фæсивæд уыдоны хæс сæххæст кæнын кадыл банымадтой.
Цыбырты Хетæг, РЦИ-Аланийы патриотон хъомылады центры курсант: «Раздæр иу ацы æгъдау уыдис нæ фыдæлтæм, æмæ нын æй нæ хистæртæ æвдисынц, амонынц нын æй, цæмæй йæ зонæм. Фыдбылыз иу куы рцыди хъæумæ, уæд иу сыгътой арт, цæмæй базоной хъæуы цæрджытæ æмæ æрæбмырд кæной æфсад».
Бестауты Георгий, кафджыты къорд «Æртхурон»-ы разамонæг : «Абон нæ бафæндыдис, цæмæй нæ фыдæлтæ куыддæриддæр лæууыдысты, сæ хæцæнгарзимæ, сæ хъаматимæ, ацы уæлæдарæсы, цæмæй адæймаг уыдоны хуызон уа, куыддæриддæр цыдысты, уыдоны хуызон уæм».
Ирыстоны фæсивæды æрбангом кæнын, раздахын сæ историмæ æмæ рагон æгъдæуттæ зонынмæ. Уый уыд акцийы сæйраг нысан æмæ, кæй зæгъын æй хъæуы, æххæстгонд æрцыд. Ахæм мадзæлттæ фæсивæд кæндзысты дарддæр дæр.
Гугкаты Иринæ
