Ныхас цæуы рагон мæзджытыл
Ногхъæуы цы архитектурон цыртдзæвæн ис, уый бынæттон цæрджытæ фæнд кæнынц рацаразын. Ныхас цæуы рагон мæзджытыл. Советон рæстæг дзы байгом кодтой культурæйы хæдзар. Иу къул акалдтой, æмæ дзы сæвæрдтой сценæ. Ныр фæзынд ныфс бæстыхайы историон хуыз раздахынæй. Темæйыл дарддæр бæлвырддæр радзурдзæн Сосранты Жаннæ.
Азты дæргъы йæ архитектурон аивдзинад чи нæ фесæфта, фæразон чи разынд къæвдатæн, уазæлттæн, карз дымгæйæн, уыцы Ногхъæуы мæзджыты къултæ дарддæр æнхъæлмæ кæсынц, чи сæм базилдзæн, уыдонмæ. Уæвгæ хъæу йæхæдæг фæзынд Куырттаты комæй рацæуæг пысылмæтты фæрцы 1867 азы. Уæд дзы фæзынд хъæдын мæзджыт дæр.
Афтæмæй, Ногхъæуы мæзджыт фæзынд Дзæуджыхъæуы суниттагæй раздæр. Цæлыккаты Данилбек, бафæдзæхста, йæ амæлæты фæстæ цы баззад, цæмæй уыдон дихгонд цæуой мæзджыт æмæ скъоламæ цæстдардæн. Йæ цыртмæ ма йын, ныры онг дæр, кæсынц хъæуы цæрджытæ. Советон рæстæг ын раппæрстой йæ купол æмæ дыууæ минæреты. Бæстыхайы алфамбылайы сарæзтой хæдзарадон æрæзтæдтæ, Фыдæбæстæйы Стыр хæст дæр ыл йæ фæд æнæ ныууаддзгæ нæ фæци. Ныр Ногхъæуы æрæмбырд хъæппæрисджын къорд, кæцыйы уæнгты фæнды сног кæнын кæлæддзаг бæстыхай. Ссыгъдæг кодтой территори, бацæттæ кодтой сæрмагонд проект.
Цæлыккаты Данилбекы мæзджыты цур цы бæстыхай арæзт æрцыд, уым сабиты ахуыр кодтой æвдайæм азты онг. Уый фæстæ дзы фæзынд ног арæзтад, æмæ сывæллæтты акодтой уырдæм.
Уыцы иу рæстæг Ногхъæуы æрцарди 19 бинонтæ. 19-æм æнусы кæронмæ та систы 74, революцийы фæстæ – 276. Ныртæккæ та сæ нымæц æртæ хатты фæфылдæр. Æмæ æнæмæнг, бæллынц хуыздæр аивдзинадмæ сæ хъæуæн.
