Ацы хъуыддагыл архайдта наукон кусджыты стыр къорд
Республикæйы сног кодтой Цæгат Ирыстоны Сырх чиныг. Ацы хъуыддагыл архайдта наукон кусджыты стыр къорд. Рауагъдады – республикæйы стæм чи сты, уыцы цæрæгойты æмæ зайæгойты 490 хуызы. Чиныджы презентаци фæнд кæнынц ацы азы райдиан скæнын. Бæлвырддæр хабæрттæ радзурдзæн Хъайтмазты Дзерассæ.
Эфедрæ у, республикæйы арæх чи не мбæлы, ахæм къудзи. Рагон реликтон зайæгойæ рагзаманты пайда кодтой хос цæттæ кæнынæн. Зайы къæдзæхты æфцæгыл. Уыналы хуры дæлвæзы стæм къудзитæ хорз зынынц уалдзæджы æмæ сæрды сæ ирд гагадыргъты тыххæй. Зымæджы зайæгой йæ хуыз аивы.
Эфедрæ мæргътæн у хойраг. Цы гагадыргътæ æрызгъæлынц, уыдон та хæрынц сасктæ. Сырх чиныгмæ зайæгой бахауд 1999-æм азы. Фарон декабры мыхуыры рацыд ног рауагъдад. Æмбырд дзы сты республикæйы флорæ æмæ фаунæйы стæм хуызтæ. Зæгъæм, гагадыргъ заз. Дунейы нымад у, æппæтæй фылдæр чи цæры, ахæм бæласыл. Динозаврты æмгар. Ахуыргæндты хъуыдымæ гæсгæ, рæзы 3 мин 500 азы бæрц.
Сырх чиныджы зубр дæр – абоны онг хъахъхъæд чи æрцыд, Европæйы иунæг ахæм хъæддаг гал. Цæгат Ирыстоны зубрты истори райдыдта 60-йæм азты. Республикæмæ æрбаластой 47 сæры. 30 азы фæстæ сæ популяци сырæзт 200-йы онг. Фæлæ уазал зымæгты æмæ браконьерты аххосæй сæ нымæц дзæвгар фæкъаддæр. Æрдз хъахъхъæныны дунеон фонды руаджы 2010-æм æмæ 2012-æм азты зубрты ногæй æрбаластой республикæмæ.
Цъæйæ зубрты иу хай аласдзысты Турмоны фæдзæхст бынатмæ. Чысыл территорийы бирæ цæрæгойтæ куы æмбырд кæна, уæд зиан хæсдзысты уыцы бынатæн. Сырх чиныгмæ хаст зазæн тæссаг у фесæфынæй. Къаддæр кæнынц гагадыргътæ дæр. Уыдон та сты сагты æмæ сæгуытты хойраг.
Сырх чиныджы цы æрмæджытæ ис, уыдонæн сæ фылдæр ист сты къамисæн къæппæгтæй. Рауагъдадыл бацархайдта наукон кусджыты стыр къорд. Бакуыстой бирæ информациимæ зайæгойты, цæрæгойты, мæргъты æмæ саскты тыххæй. Рауагъдад «Перо и кисть»-ы уагъд ирд чиныг сси æцæг энциклопеди куыд ахуыргæндтæн, афтæ республикæйы флорæ æмæ фаунæ цымыдисаг кæмæн у, уыдонæн дæр.
